Review: Als op een winternacht een reiziger | Italo Calvino

Bladzijde 26, zin 1: “- Ex-mevrouw Marne ben ik, – antwoordt ze”

Het is weer eens tijd voor een #flowchallenge-boek: Als op een winternacht een reiziger van Italo Calvino is het geworden. De omschrijving op het kaartje voorin van dit bibliotheekboek verheugde me: “Een lezer en een lezeres, beiden in het bezit van een incompleet exemplaar van een roman, komen op zoek naar een volledige tekst velerlei vormen van literaire communicatie tegen.” Dat leek me wel wat.

Wat stond er eigenlijk in Flow Magazine over dit boek?

03.2012 | Marischka Verbeek | Toen: eigenares van boekhandel Savannah Bay in Utrecht

“Dit heeft mijn afstuderen gered. Ik had een prachtig onderwerp bedacht: metaforen in de reader response theories, een benadering die de rol van de lezer onderzoekt. Maar ik kwam er niet uit, het was veel te theoretisch. Toen ontdekte ik dit boek van Calvino, dat gaat over het verhaal van de lezer. De hoofdpersoon van het verhaal is ‘jij, de lezer’, die steeds op zoek is naar de rest van het verhaal. Alles wat ik met mijn analyse wilde aantonen, zat hierin.”

Tijdens het lezen speelde door mijn hoofd al wel de gedachte dat dit een perfect boek is om te lezen voor je ‘lijst’ op de middelbare school. Geheid dat je indruk maakt op de docent. (Als je tenminste buitenlandse literatuur zou mogen lezen – maar dat is een heel andere discussie). Ik snap dus wel dat dit boek Marischka ‘gered’ heeft, maar om het nou echtaan te raden gaat me toch een beetje te ver.

Andere boeken uit Marischka’s leven:

• Marion Bloem | Geen gewoon Indisch meisje
• Clarissa Pinkola Estes | De ontembare vrouw
• Virginia Woolf | Mrs. Dalloway
• Savannah’s silver stories

Waar gaat Als op een winternacht een reiziger over?

De lezer heeft een boek gekocht en begint daar in te lezen. Het duurt even voor hij gegrepen wordt door het verhaal, maar dan zit hij er helemaal in. Totdat hij erachter komt dat hij een misdruk heeft waarin het eerste hoofdstuk eindeloos wordt herhaald.

Hij gaat terug naar de boekwinkel, waar hij 1000 excuses krijgt en een ander boek. Hij ontmoet er ook de lezeres, tot wie hij zich meteen aangetrokken voelt. Haar is hetzelfde overkomen en ze wisselen telefoonnummers uit. Algauw ontdekt de lezer dat het boek dat hij nu gekregen heeft, een ander boek is. Maar hij besluit verder te lezen, totdat… enzovoorts enzovoorts.

Wat vind ik ervan?

Ik begon heel enthousiast, origineel perspectief, leuk verhaal (ook ik zat er meteen in). Maar op een gegeven moment merkte ik dat ik er wel een beetje klaar mee was. Het werd ook hoe langer hoe vreemder. Ik had vooral moeite met het verhaal van de lezer – de boeken die hij steeds weer begint te lezen wisten me wel te boeien. Calvino is wel echt een begenadigd schrijver, met grappige beschrijvingen en rake typeringen.

Boeken Die Je Niet Gelezen Hebt

Dit fragment bijvoorbeeld, is het eerste deel van een twee pagina lange beschrijving van hoe de lezer een boekwinkel ervaart. Het toverde een glimlach op mijn gezicht, heerlijk herkenbaar:

“Al in de etalage van de boekwinkel heb je het omslag met de titel die je zocht ontdekt. Dit visuele spoor volgende heb je je in de winkel een weg gebaand door de dichte haag van Boeken Die Je Niet Gelezen Hebt, die je fronsend aankeken vanaf de toonbanken en planken, in een poging je te intimideren. Maar je weet je je niet van de wijs moet laten brengen, dat zich daartussen eindeloze hectares uitstrekken van Boeken Die Je Niet Per Se Hoeft Te Lezen, Boeken Bestemd Voor Ander Gebruik Dan Lezen, Boeken Die Je Al Gelezen Hebt Zonder Dat Je Ze Zelfs Maar Open Hoefde Te Slaan Aangezien Ze Behoren Tot De Categorie Van Het Reeds Gelezene Nog Voor Het Geschreven Is. En zo breek je door het eerste bolwerk heen en word je overvallen door de infanterie van Boeken Die Je Als Je Meer Levens Had Zeker Ook Graag Zou Lezen Maar Helaas Zijn De Dagen Die Je Te Leven Hebt Slechts Die ze Zijn.”

Over lezen

Calvino probeert ook ‘lezen’ te duiden:

” – … Of wat niet aanwezig is omdat het er nog niet is, iets wat je graag wilt, waar je bang voor bent, of het nu mogelijk is of onmogelijk, – zegt Ludmilla, – lezen is iets tegemoet gaan wat er bijna is en waarvan nog niemand weet wat het zal worden… – ”

” – De roman die ik op het ogenblik het liefste zou willen lezen, – legt Ludmilla uit, – zou maar één drijfveer moeten hebben: de zin om te vertellen, om het ene verhaal na het andere op te dissen, zonder de pretentie je een wereldvisie op te leggen, een roman die je alleen maar aanwezig laat zijn bij zijn eigen groei als een plant, een warnet als van takken en bladeren…”

” – Er is een scheidslijn: aan de ene kant heb je degenen die boeken maken, aan de andere kant degenen die ze lezen. Ik wil altijd een van degenen blijven die ze lezen, en daarom let ik erop altijd aan deze kant van die lijn te blijven. Anders houdt het plezier van het lezen met hart en ziel op, of in elk geval verandert het in iets anders, wat ik niet wil.”

Dat laatste herken ik wel. Aan de ene kant lijkt het me superleuk om in de boekenwereld te werken. Hoe leuk zou het immers zijn om van mijn hobby mijn vak te maken. Aan de andere kant wil ik mijn hobby graag houden en zou ik het vreselijk vinden als ik daardoor mijn leesplezier kwijt zou raken. Voorlopig blijf ik dus nog maar even bij de bank 😉

Mooie zinnen

En tot slot nog een paar andere zinnen die me opvielen, vooral die laatste, hoe komt die man erop?

“Het is het tijdstip waarop een provinciestadje in haar schulp kruipt.”

“De koffer kwijtraken zou de eerste voorwaarde moeten zijn om de situatie van voorheen te kunnen herstellen: van voordat alles gebeurde wat daarna gebeurd is.”

“Wat zou ik goed schrijven als ik er niet was.”

“Hij heeft een langgerekt hoofd in horizontale richting, als een zeppelin, en het lijkt of hij een heleboel verbergt achter dat bolle voorhoofd.”

Werk jij in het boekenvak? En zo niet, zou je dat willen? 

Tot slot:

Boek 17/100 #boekperweek
Boek 91/180 #flowboekenchallenge

Volgende review: Gebrek is een groot woord | Nina Polak

Als op een winternacht een reiziger  (Se una notte d’ inverno un viaggiatore)
Italo Calvino (Vertaling: Henny Vlot)
Atlas, 1999 (1979)
♥♥♥♥